29 september 2021

Excursie vleermuizen in Oirschot

Op pad met batdetectors

Natuur in de Wijk en IVN Oirschot organiseerden op maandag 27 september een vleermuis excursie. Het project Natuur in de Wijk probeert de biodiversiteit binnen het stedelijk gebied te verbeteren. Bijvoorbeeld door het faciliteren van nest- en verblijfskasten en beplanting, wat ten goede komt aan de doelsoorten huismus, wilde bijen, gierzwaluw en vleermuizen. Inmiddels zijn door dit project al honderden kastjes opgehangen en zijn er duizenden planten de grond in gegaan in Oirschot. Fijn om dieren in de wijk te kunnen helpen. Maar ook leuk om er wat meer over te leren! In dit geval dus over de vleermuis.

Tegen het vallen van de avond verzamelen zich 10 mensen in de Koestraat. Martijn van IVN Oirschot, in het dagelijks leven ecoloog, neemt ons al wandelend mee in de boeiende wereld van de vleermuis. Wat we zoal leren?

In de schemering komen vleermuizen tevoorschijn, omdat er dan veel insecten in de lucht zitten. Je kunt ze ook wel ‘zwaluwen van de nacht’ noemen. Deze vogels eten overdag duizenden insecten, vandaar. In Nederland zijn er zo’n 17 verschillende soorten vleermuizen. Het zijn de enige vliegende zoogdieren én handvleugeligen. Dit betekent dat ze tussen hun ‘vingers’ (en trouwens ook onder hun oksels en tussen hun achterpootjes) vliezen hebben. Zo hebben ze een groot ‘zweefoppervlak’.

Zo leren we meer bijzonderheden. Bijvoorbeeld dat vleermuizen al in het najaar paren en een vrouwtje het sperma in haar lichaam bewaart tot het voorjaar. Als de vrouwtjes na hun winterslaap weer voldoende zijn aangesterkt, wordt pas een eicel bevrucht en start de zwangerschap. Van kou houden de beestjes sowieso niet. Bij een graad of 12 of lager zoeken ze een plekje om in winterslaap te gaan. En als het dan gaat vriezen worden ze even wakker, zoeken elkaar op en gaan lekker warm (soms met tienduizenden!) bij elkaar overwinteren.

Ondertussen lopen we langs het kanaal. Twee batdetectors in de aanslag. Dit zijn apparaatjes waarmee je de geluiden van vleermuizen kunt opvangen. Vleermuizen stoten korte klikjes uit. Deze weerkaatsen tegen bijvoorbeeld een insect. Het geluid kaatst terug en wordt opgevangen door de vleermuis. Die kan door deze sonar bepalen dat het een insect is. Door de frequentie van de geluidjes (kilohertz) kun je via de batdetector weten welke soort vleermuis er vliegt. En jawel hoor: tussen enkele gebouwen begint de detector te klikken en zien we onze eerste vleermuizen.

Het is een gewone dwergvleermuis en een laatvlieger. Het is een mooie ervaring om die diertjes te zien en ondertussen het geluid op te vangen wat ze maken. Later, boven het water van het kanaal, zullen we nog de watervleermuis en de rosse vleermuis detecteren. Deze laatste maakt geluidjes van zo’n 20 kilohertz; kinderen kunnen deze nog wel horen, volwassenen vaak niet meer.

Martijn weet veel te vertellen over vleermuizen, maar ook anderen in de groep komen met verhalen. Over vleermuizen achter schilderijen. En over samen met je kleinkind stiekem achter de luiken kijken om de diertjes te laten zien. En wist je trouwens... tja, er valt heel veel te vertellen over vleermuizen. Wil je ook een keer mee op een IVN excursie? Check hun website voor het programma.